Pelgrimeren (1)

Het is niet voor het eerst, dat ik mij ga verdiepen in de literatuur over pelgrimeren. In 2010 leidde ik een project bij het bisdom Rotterdam over pelgrimages en bedevaarten onder de titel 'Met lichaam, ziel en geest op stap'. In dat kader heb ik toen ook enige literatuur bestudeerd. De tekst die nu volgt, is een enigszins bewerkte versie van een tekst die ik indertijd voor de website van het bisdom heb geschreven. Hij kan mooi dienen als uitgangsbasis voor mijn sabbatverlof.

Pelgrimeren
Als uitgangspunt gebruikte ik toen de omschrijving van Ian Bradley uit zijn boek 'Pilgrimage' (2009)
het achterlaten van het dagelijks leven op een reis op zoek naar spiritueel welzijn.
De reis gaat daarbij naar een plaats waar een bijzondere gebeurtenis heeft plaats gevonden of waar een heilige wordt herdacht. Die reis kan lang zijn of kort, maar essentieel is dat je je eigen woonplaats, je werkplek, je parochie verlaat: je moet je dagelijks leven achterlaten.
Later kwam ik ook een omschrijving tegen van P.J. Margry, die in zijn bondigheid mij ook aanspreekt. Een bedevaart of pelgrimage is een "religieus geïnspireerde individuele of collectieve tocht naar een heilige plaats."

De getallenIn de christelijke bedevaarttraditie is het aanwezig zijn op de heilige plaats het meest essentieel. Alleen al in West-Europa zijn meer dan 6000 levende bedevaartplaatsen vastgesteld. Deze pelgrimsoorden zijn voor 66 % gewijd aan Maria, voor 26 % aan een apostel of heilige en voor 7 % aan Christus. De digitale databank ‘Bedevaart en bedevaartplaatsen in Nederland’ vermeldt 666 bedevaartplaatsen, die in ons land bestaan (250) of ooit hebben bestaan. Ongeveer vijftig daarvan liggen in de provincie Zuid-Holland. De bedevaarten uit de Middeleeuwen verdwenen hier na de reformatie, toen het katholieken in de Republiek verboden werd hun godsdienst publiekelijk uit te oefenen. Mensen die toch op bedevaart wilden, weken uit naar bedevaartoorden net over de grens zoals Kevelaer en Scherpenheuvel.
In de 19e of 20e eeuw hebben een aantal plaatsen een herleving gekend of werden een nieuwe bedevaartplaats. Momenteel kent het bisdom Rotterdam tien levende bedevaartplaatsen.

De reisVeel bedevaarten hebben de vorm van een georganiseerde gezamenlijke gebedstocht. Maar mensen gaan ook individueel op reis naar een pelgrimsoord of een andere betekenisvolle plek.
Pelgrimeren beperkt zich niet tot de christelijke wereld. Ook andere culturen kennen dit verschijnsel. Pelgrimeren heeft een antropologische basis: de mens op zoek naar het heilige, op zoek naar de zin van het bestaan.

Met lichaam...Pelgrimeren is een heel lijfelijke en zintuiglijke activiteit. Tijdens een pelgrimage kun je allerlei dingen doen: lopen, zingen, bidden, praten, symbolische handelingen verrichten (stenen wegwerpen, water sprenkelen, handen laten opleggen, e.d.). Het is voor velen gemakkelijker om je geloof lopend te uiten dan pratend. Een aantrekkelijke kant van pelgrimeren is verder, dat je tijdelijk deel uit maakt van een egalitaire gemeenschap: tijdens een pelgrimstocht vallen allerlei sociale verschillen weg.

...ziel en geest
Pelgrimeren is een populair thema, dat brede groepen aanspreekt, ook mensen die niet of niet meer zo kerks zijn. Het is zo ook relevant in het kader van de missionaire kerk. In onze cultuur is het immers niet zo vanzelfsprekend om met anderen over zingeving en spiritualiteit te spreken. Pelgrimerend wandelen maakt dat gemakkelijker. In de ontmoeting met anderen komen mensen al pratend tot gedachten en inzichten die ze wellicht niet eerder uit konden of wilden spreken. En daarin kan, soms, ook iets oplichten van de Ander. Dat gebeurt bijna terloops en ongezocht.

Gemeenschap
De pelgrimstocht biedt het kader, waarin deze ontmoetingen kunnen plaats vinden. Je kunt je aansluiten bij de tijdelijke gemeenschap onderweg, bij het grotere gebeuren in het bedevaartsoord, bij de geloofsbeleving die daaruit spreekt, bij degenen die je hierin zijn voorgegaan. De routes naar Santiago de Compostela of andere grotere bedevaartplaatsen zijn kralensnoeren van verhalen van pelgrims.

Geloofsweg
Ten slotte, de pelgrimsweg kun je zien als een symbool van de levensweg én van de geloofsweg. Op de pelgrimsweg treden dezelfde verschijnselen op als op de andere wegen: de werking van het verlangen, onderlinge conflicten, gelukservaringen, ervaringen van eenzaamheid en samenzijn, confrontatie met eigen beperkingen, twijfel, vinden van zin en geloof.
Veel pelgrims hebben de ervaring opgedaan, dat een pelgrimstocht een weldadige werking heeft. Zij zijn zich meer bewust geworden van de kwaliteit van het leven. Tijdens een pelgrimstocht neem je even afstand van het gewone dagelijkse leven en worden basale zaken belangrijk.
Nu kan niet iedereen een lange pelgrimstocht maken, maar ook beknopte vormen kunnen spiritueel weldadig zijn. En je kunt de beleving cultiveren door bewust enige rituelen en handelingselementen in te bouwen in de trits voorbereiding – vertrek (achterlaten) – onderweg zijn – aankomen – terugreizen. Een afwisseling van lopen, zingen, zwijgen, lezen van teksten en gezamenlijke reflectie daarop is daarbij behulpzaam.