Eamonn O Carragain in Chapterhouse
Hoogkruizen in Northumbria en Ierland
O Carragain hield tijdens de week over Columba op maandag een inleiding over zijn werk rond de hoogkruizen in Northumbria en Ierland. Hij was voor het eerst van zijn leven op Iona en zei niets te weten van de specifieke hoogkruizen van Iona. Maar toen we woensdag een rondleiding van Peter Yeoman kregen langs de hoogkruizen en in het museum, wist O Carragain vanuit zijn kennis de aandacht te vestigen op bijzondere details (zie een volgende bijdrage).Het Ruthwell Cross
Een van de bekendste hoogkruizen van Northumbria staat in Ruthwell, in het uiterste noordwesten. Het kruis staat niet meer buiten op zijn oorspronkelijke plek, maar in een kerk. Een van de afbeeldingen op dit hoogkruis staat bekend als het 'Iona tableau.' De naam verwijst naar een passage in Adomnan's Leven van Columba: "Visiting priests were expected to break bread with the abbot in imitation of saints Paul and Anthony, the first Egyptian monks, in the desert." (Boek 1, hs. 44)Antonius is de meest bekende woestijnvader. Paulus wordt in Hieronymus' Leven van Antonius vermeld als de eerste monnik. Verder is er niets van hem bekend. Van Paulus wordt alleen gezegd, dat de natuur harmonieus werd waar hij leefde. Er bestaat een verhaal, dat Antonius en Paulus op een avond samen aan tafel zitten. Volgens gebruik aten de monniken een half brood per dag. Ze hebben samen een brood en er ontwikkelt zich een soort wedstrijd in hoffelijkheid: 'Na u.' 'Nee, na u.' Na veel argumenteren over en weer besluiten ze om samen het brood te breken. Daarin zit ook een verwijzing naar de eucharistie.
Dit verhaal was populair bij de Ierse en Keltische monniken. Het wordt geregeld afgebeeld. Bekend is ook, dat op Iona een bezoekende priester werd uitgenodigd om de mis te doen en deze dan de abt uitnodigt om samen het brood te breken. Dat had een ceremonieel karakter. Adomnan heeft ook een verhaal over Columba, dat eens een bisschop anoniem op bezoek was. Columba beschikte over profetische gaven en herkende hem dus. Daarop biedt hij de bisschop aan, dat deze voorgaat in de eucharistie. Al deze verhalen klinken door bij de afbeeldingen van Paulus en Antonius.
Bewcastle Cross
Een ander hoogkruis, dat O Carragain noemde is het hoogkruis van Bewcastle, dat midden in een oud Romeins fort staat, vlakbij Hadrian's Wall.Als de zon vanuit het oosten schijnt aan het begin van de dag licht de levensboom op. Later op de dag is op de westzijde een tekst leesbaar, zowel in oude runen geschreven als in het Angelsaksisch. Op deze zijde staan ook twee beesten, Christus van de dieren en een afbeelding van Johannes de Doper met een lam (= Christus). Op de noordzijde, die het dichtst bij het gebouw staat, is een soort dambord weergegeven. Op de equinox (21 maart en 21 september) schijnt de zon direct op dit schaakbord bij zonsopgang en zonsondergang.
Er bestaan grote overeenkomsten tussen de westzijde van het Bewcastle hoogkruis en het hoogkruis van Ruthwell. Beide hebben een paneel met het Lam Gods aan de bovenkant en Christus die wordt omgeven door beesten aan de onderkant. Op grond daarvan denkt O Carragain, dat deze kant van het Ruthwell hoogkruis oorspronkelijk aan de westzijde heeft gestaan zoals het geval is in Bewcastle.
Op de korte zijden van het hoogkruis is een gedicht te lezen:
- allmighty God stripped himself. When he willed to meet the gallons.
- coureageous before all men
- I had to bow and to stand
Dit verwijst naar het dilemma van het kruis: van het kruis wordt verlangd, dat het zijn gast doodt.
De oostzijde wordt door de zon beschenen op 25 maart. Dat is het feest van de Aankondiging van de geboorte van de Heer door de engel Gabriel. Maar 25 maart kan ook een van de vroegste data zijn voor Goede Vrijdag. In de vroege kerk werd op deze datum de mis gevierd van ' de incarnatie en het lijden van Christus' ,
De afbeeldingen op de oostzijde vormen een ABBA-patroon.
A - aankondiging en boogschutter (de groei van Christus in de baarmoeder van Maria). De boogschutter is een beeld voor de prediker, wiens woord als een pijl het hart van de toehoorder raakt. Maar ook wordt Christus gezien als de uitverkoren pijl (zie Jes. 49, 1-7)
B - Maria Magdalena (in de veertigdagentijd een beeld voor boetedoening)
B - de genezing van de blindgeborene (in de veertigdagentijd een onderdeel van de catechese)
A - de aankondiging van de geboorte van de Heer (de groei van Christus in de baarmoeder van Maria)
24 Juni wordt wel gezien als Mdzomerkerstmis. Het is het geboortefeest van Johannes de Doper. Beelden uit Psalm 91 spelen hier ook een rol.
Conclusies
Ik besef dat deze aantekeningen wat gebrekkig zijn en kom daar later naar verdere bestudering nog op terug. Maar het belangrijkste inzicht, dat O Carragain uit de bestudering van deze twee hoogkruizen opdeed, dat ze verbonden waren met de beweging van de zon en dat op de belangrijkste momenten van de zonnecirkel (de zomer solstice, de winter solstice en de twee equinoxen) telkens een bepaalde zijde van het hoogkruis direct belicht wordt bij zonsopkomst of zonsondergang.Kenmerkend voor de hoogkruizen van Northumbria is hun aandacht voor het lijden van Christus en de eucharistie. Bij hoogkruizen in Ierland vond hij gelijksoortige verbanden. Hij toonde met name het Cross of St Patrick and St Columba in Kells en het Muiredoch's Cross in Monasterboice. Het laatste kruis heet op de top een typische Keltische kerk staan. De kerk van Columba op Iona moet er zo ook uitgezien hebben.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten